İnsana acizliyini xatırladan mikroskopik varlıqlar: Viruslar
Viruslar, hüceyrənin ən təhlükəli düşmənlərindəndir Hüceyrəylə viruslar arasındakı döyüş, insan həyatı üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Viruslar bəzən soyuqdəymə, qrip kimi xəstəliklərin səbəbi olduqları kimi, bəzən də AIDS, tifo kimi öldürücü xəstəliklərə də səbəb olurlar. Virusların hüceyrəyə hücumları son dərəcə öldürücü, çox inkişaf etmiş hücum texnikaları səbəbiylə də bir o qədər heyrət vericidir. Viruslar, hüceyrəni hüceyrənin öz silahı və imkanlarıyla vurarlar. Öz kopiyalarını çıxarmaq üçün etdikləri bu ağla sığmaz hücum, əslində bir mənada intihar hücumudur. Viruslar, soylarının davamı üçün həm özlərini həm də hüceyrəni fəda edərlər. Hüceyrələr həyatlarını davam etdirə bilmək üçün DNTlərindəki məlumatlar istiqamətində zülal çıxarmaq məcburiyyətindədirlər. Viruslar helə bu zülal istehsalının önünü kəsərək, hüceyrəni zülalla birlikdə, virus çıxaran bir fabrik halına çevirərlər. Virusun bu şəkildə hərəkət edə bilməsi üçün mükəmməl bir məlumata, şüura və xüsusi gücə ehtiyacı vardır. Yalnız elektron mikroskopuyla görülə biləcək qədər kiçik olan virusun bu mükəmməl quruluşunun fərqində belə olmadığı ortadadır. Yaxşı bu quruluş necə meydana gəlmişdir? Gözü, beyni olmadığı halda, virus nə vaxt və necə hərəkət etməsi lazım olduğunu haradan bilir? Heç şübhəsiz onu da, onun varlığını davam etdirməsi üçün, hüceyrəni və DNTi də yaradan Uca Allahdır. Allah, yaratdığı bu kompleks varlıqlarla insanlara bənzərsiz sənətini və sərhədsiz qüdrətini göstərir. Əsaslı araşdırıldıqca strukturlarındakı mükəmməllik görülən bu varlıqlar, iman edənlər üçün Allahın varlığının yer üzündəki açıq-aşkar sübutlarındandır. Allah bir ayədə belə buyurur:
"Gecə ilə gündüzün bir-birinin ardınca gəlməsində, Allahın göylərdə və yerdə yaratdıqlarında Allahdan qorxan bir tayfa üçün (Onun birliyini və qüdrətini sübut edən) dəlillər vardır." (Yunus Surəsi, 6)
Viruslar cansız varlıqlardır, amma bir hüceyrəylə təmas etdikləri andan etibarən inanılmaz bir şəkildə canlı xüsusiyyəti göstərməyə başlarlar Virus təbiətdəki ən maraqlı orqanik strukturlardan biridir. Canlı bir bədənə sahib deyil və yalnız bir varislik mexanizmindən meydana gələr. Zülaldan bir qabıq və qabığın içində, özünə aid məlumatları ehtiva edən genetik şifrələrdən (DNT və ya RNA) ibarətdir. Tək başına həyat əlaməti göstərən hər hansı bir funksiyanı və ya organeli yoxdur. Bu səbəblə təbiətdə milyonlarla il pozulmadan qala bilər. Ancaq bir orqanizmin içinə girdiyində sanki canlanar və aktiv hala keçər. Bir hüceyrəylə təmas etdiyi andan etibarən canlı xüsusiyyəti göstərməyə başlar; təcavüzkar və üstəlik ağıllı bir canlı olar. Virus, hüceyrələrdən birinə girmədən əvvəl ayaqları ilə hüceyrənin özünə uyğun olub olmadığını təyin edər. Əgər etdiyi test nəticəsi müsbət isə öz DNTini hüceyrənin içinə boşaldar. Hüceyrə ovsunlanmış kimi, ölənə qədər virusun DNTini çoxaltmağa davam edər. Hüceyrənin içindəki mexanizmlər virusun oyununa gəlirlər. Hüceyrə, yeni DNTin "xarici" olduğunu anlaya bilməz və onu düz nüvənin içinə daşıyar. Nüvəyə çatan virusun DNTi, burada iştirak edən DNTin arasına qarışar. Bu nöqtədən sonra da, hüceyrə zülal çıxardığını sanaraq bu yeni virusun DNTini çoxaltmağa başlar. Virusun DNTi hüceyrənin DNTinin arasına o qədər uyğunlaşmala gizlənər ki, hüceyrə fərqinə çata bilmədən virus istehsalını davam etdirər. Hüceyrənin bu vəziyyətin fərqinə varması da həqiqətən olduqca çətindir: Bunu ayırt edə bilməsi iyirmi dərilik bir ensiklopediyanın hər hansı bir səhifəsinə yerləşdirilmiş yarım sətirlik bir cümləni axtarıb tapmağa bənzər. Virus, bu "ağılçı" üsulu sayəsində, hüceyrənin özünə aid proqramlaşdırma mexanizmlərinə qarışmaqda və sanki hüceyrəyə aid bir parça halına gəlir. Bir yazıda, müəyyən bir paraqrafdan sonra əlavə olunacaq bir cümlənin bütün bir paraqrafın mənasını tam tərsi bir istiqamətdə dəyişdirməsi mümkündür.Beləliklə virus da buna bənzər bir dəyişiklik edərək hüceyrənin bütün istehsal fəaliyyətini əsil məqsədindən sapdırar: Virusun DNTi, hüceyrənin nüvəsindəki "istehsal mətninin" mənasını bütünündən dəyişdirə biləcəyi həyati bir yerə səhvsiz olaraq əlavə olunar. Normal zamanda hüceyrə, özünə lazımlı və DNTdə şifrələri xüsusi kilidlərlə işarələnilmiş zülalların xaricində heç bir zülalın -digər hüceyrələrlə əlaqədar zülalların belə- şifrəsini oxumaz. Ancaq hüceyrə, sanki ovsunlanmış kimi virus DNTinin şifrələrini oxuyub bu virusu çıxarmağa davam edər. Virusun bunu necə bacara bildiyi elm adamları üçün hələ işıqlanmamış əsrarəngiz bir vəziyyətdir. Bu hadisə, hüceyrə üçün qaçınılmaz bir fəlakət hazırlayar. Ölməkdə olan hüceyrə, nüvədə iştirak edən səhvli kodlaşdırılmış proqramı çıxarmaq üçün bütün enerjisini sonuna qədər istifadə edər. Sonunda ölər və parçalanar. Parçalanma ilə birlikdə çoxalmış olan viruslar, o biri hüceyrələrə sıçrayar və özlərinə yeni qurbanlar taparlar. Virusun zəbti, əgər bədənin müdafiə etmə mexanizmi olmasa, normal bir insanı bir neçə gün içində öldürəcək qədər sürətli bir şəkildə irəliləyər. Bədənin müdafiə etmə mexanizmi, virusun bədənə girdiyini çox qısa bir müddət içində fərq edər və dərhal böyük bir qarşı hücum başladar. Bu sayədə, ən sadə bir soyuqdəymə virusuyla belə asanca ölə biləcək olan insan, həyatını davam etdirə bilər. Allah insana, gözlə görülməyəcək qədər kiçik bir varlıqla acizliyini göstərir Virusun bu dərəcə müvəffəqiyyətli bir şəkildə hərəkət edə bilməsi üçün hüceyrəylə, bir kilidin açarla uyğunlaşması kimi yaradılmış olması lazımdır. Ortada çox açıq bir həqiqət vardır; Allah, virusları xəstəlik səbəbi olmalarını üçün xüsusi olaraq yaratmışdır. İnsan, bu cür çətinliklər sayəsində Allaha möhtac və aciz bir varlıq olduğunu daha yaxşı fərq edə bilir. Allah, virusları bəzən bir "ölüm vəsiləsi" olaraq da istifadə edər. Tarix boyunca milyonlarla insan, sahib olduqları mallarından, yoldaşlarından, uşaqlarından və həyatlarından, bəlkə də özlərini çox etibarlı hiss etdikləri yerlərdə, heç bir zaman görə bilmədikləri viruslar üzündən ayrılmışlar. Bu gün müasir tibb, xəstəliklərin çoxuna həllər çıxararkən, AIDS ya da Ebola kimi yeni və qarşı qoyula bilməz virusların qarşısında çarəsiz qalır. Bütün bunlar üzərində düşünən insan Allaha qarşı acizliyinin fərqinə varacaq və bağışlanma diləyərək Rəbbimizə yönələcək. Allah özünə yönəlib dönənləri bağışlayan olduğunu bir ayəsində belə xəbər verir: Rəbbiniz ürəklərinizdə olanları (qəlblərinizin sirlərini) ən yaxşı biləndir. Əgər əməlisaleh olsanız (ata-ananıza bilmədən etdiyiniz pislikdən peşman olub tövbə etsəniz və bundan sonra onlarla yaxşı davransanız, bilin ki) Rəbbiniz, həqiqətən, tövbəkarları bağışlayandır! (İsra Surəsi, 25)
28 Sentyabr 2008
